Ćwiczenia wspomagające rozwój mowy
Ćwiczenia wspomagające prawidłowy rozwój mowy dziecka
Poniżej prezentuję zbiór ćwiczeń oddechowych, głosowych i doskonalących motorykę artykulacyjną. Można tworzyć z nich własne zestawy wybierając jednorazowo po kilka ćwiczeń z danej grupy.
1. Ćwiczenia oddechowe:
zabawy i ćwiczenia oddechowe:
- wciąganie i wydmuchiwanie powietrza,
- nadymanie buzi i przepychanie powietrza w zamkniętej buzi,
- dmuchanie na wiatraczek, na skrawek papieru,
- nadmuchiwanie balonika,
- zdmuchiwanie lekkich przedmiotów z powierzchni stołu,
- dmuchanie na przedmiot unoszący się, zawieszony bądź opadający (kartki, piórka itp.),
- wdech z unoszeniem ramion do góry, wydech z opadaniem ramion w dół;
ćwiczenia wydłużające fazę wydechową:
- puszczanie baniek mydlanych,
- wyścigi papierowych żaglówek,
- przesuwanie powietrzem wydmuchiwanym przez rurkę piórek, wacików, papierków;
ćwiczenia oddechowe brzuszno-przeponowe:
- naśladowanie śmiechu różnych osób,
- ćwiczenia łączące oddech z ruchami rąk, nóg, tułowia,
- ćwiczenia łączące wydech z wymową pojedynczych głosek;
ćwiczenia oddechowe ułatwiające przejście do mowy spontanicznej:
- zabawy ze śpiewem,
- wyliczanki,
- krótkie wierszyki, rymowanki.
2. Ćwiczenia fonacyjne (głosowe):
Ćwiczenia w wymawianiu samogłosek i spółgłosek:
- przeciąganie samogłosek ustnych: zawody, kto dłużej będzie mógł wymawiać aaaa, ooo, uuu, iii, yyy,
- ćwiczenia modulacji: wymawianie samogłosek z przerwami (głoska o spada po schodach o o o o o o), wymawianie głosek jak najciszej (usypiamy misia śśśśśśśśśś) i jak najgłośniej (ryczy niedźwiedź uuuuuuuu, wwwwwww),
- mruczenie przez nos mmmmmmmm,
- wszelkie zabawy dźwiękonaśladowcze: naśladujemy odgłosy zwierząt, maszyn, narzędzi, naśladowanie stanów emocjonalnych, naśladowanie odgłosów przyrody.
3.Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów artykulacyjnych:
ćwiczenia warg i policzków:
- wymawianie na przemian „a” - „o” lub „e” - „o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie górnej i dolnej wargi – zabawa w naśladowanie „syreny policyjnej”
- oddalanie od siebie kącików ust jak przy „i” – zbliżanie do siebie kącików ust (ściąganie warg) jak przy „u”, wymawianie ich na przemian – zabawa w naśladowanie „karetki”,
- cmokanie – dziecko udaje, że stara się rozdzielić sklejone wargi,
- gwizdanie,
- zabawa w rybi pyszczek – gwałtowne otwieranie i zamykanie buzi jak rybka,
- wargi wysunąć do przodu, ściągnąć je (jak przy gwizdaniu) i przesuwać w kąciki ust: w prawo, w lewo, a następnie wykonywać nimi ruchy okrężne,
- ssanie wargi górnej, a potem dolnej,
- zdmuchiwanie z dolnej wargi papierowych skrawków gazety,
- nadymać policzki przy zwartych wargach,
- nadmuchiwanie baloników, puszczanie baniek mydlanych,
- nadymać policzki z uwolnieniem nagromadzonego w jamie ustnej powietrza – zabawa w dziurawy balonik,
- nadymać policzki na zmianę lewy i prawy, przesuwać powietrze z jednej strony jamy ustnej do drugiej przy zwartych wargach,
- wciągać policzki do jamy ustnej (policzki ściśle przylegają do łuków zębowych, wargi tworzą zajęczy pyszczek) – jak zajączek,
- przy zaciśniętych zębach zaciskać i rozluźniać wargi (zwarcie ma być silne) – zabawa w słabego i silnego,
- dmuchać na skrawki papieru, watkę, piłeczkę pingpongową...,
- cmokanie (powstający szmer przypomina pocałunek),
- przy otwartej buzi wargi wciągać w głąb jamy ustnej, tak by całkowicie zasłaniały zęby górne i dolne,
- wargę górną położyć możliwie najdalej na wargę dolną i wykonywać ruchy ssania; to samo ćwiczenie wykonujemy przy ułożeniu wargi dolnej na górną;
ćwiczenia języka:
- wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb przy bardzo szeroko otwartej jamie
ustnej,
- oblizywanie wargi dolnej i górnej,
- dotykanie czubkiem języka górnych i dolnych zębów przy maksymalnym opuszczeniu szczęki dolnej,
- szerokie rozkładanie języka,
- głaskanie podniebienia językiem,
- dotykanie czubkiem języka różnych miejsc w jamie ustnej;
ćwiczenia podniebienia miękkiego:
- ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce,
- naśladowanie odgłosów gęsi – gęganie,
- chrapanie na wdechu i wydechu,
- kaszlenie przy wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej języku.
4. Zabawy i ćwiczenia słowne:
- rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne przedmioty, np.: odbijanie piłki, stukanie do drzwi, tykanie zegara itp.,
- rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne instrumenty,
- rozpoznawanie źródeł dźwięków, głośności, wysokości,
- powtarzanie rytmu,
- wyodrębnienie głoski w nagłosie wyrazu,
- różnicowanie wyrazów różniących się jedną głoską np. bułka – półka, kury – góry, Tomek – domek itp.