Artykuł 7 - Ćwiczenia artykulacyjne
ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE
Artykulacja to ruchy i układ narządów mownych podczas wymawiania określonej głoski. Ćwiczenia artykulacyjne są bardzo ważne dla wyrazistości naszych wypowiedzi. Podczas wymawiania poszczególnych dźwięków mowy nasze narządy artykulacyjne (język, wargi, podniebienie miękkie i żuchwa) poruszają się. Ruchy te muszą być bardzo dokładne – powinny być wykonywane w ściśle określony sposób oraz w danym miejscu jamy ustnej. Podstawowe ćwiczenia artykulacyjne polegające na wywołaniu prawidłowego dźwięku powinny być realizowane wyłącznie przez specjalistę – logopedę podczas zajęć indywidualnych. Rodzice mogą jednak przygotowywać dziecko do ćwiczeń artykulacyjnych poprzez zabawy słuchowe oraz usprawnianie motoryki aparatu artykulacyjnego. Kluczowym zaś zadaniem rodziców jest utrwalenie wywołanego przez logopedę prawidłowego brzmienia głoski.
Rolą rodziców jest stworzenie dziecku wielu okazji do wymówienia ćwiczonego dźwięku. Mogą to być zabawy polegające na powtarzaniu głosek, sylab lub połączeń sylabowych, pojedynczych wyrazów, potem zdań i wypowiedzi wielozdaniowych. Ważne jest, aby wypowiadany materiał zawierał aktualnie ćwiczony dźwięk mowy.
Pamiętamy, że fakt prawidłowego wymówienia ćwiczonej głoski w gabinecie logopedycznym, przedszkolu czy nawet w domu nie oznacza, że dziecko utrwaliło wymowę tego dźwięku we wszystkich swoich spontanicznych wypowiedziach. Etap – od wywołania głoski do jej zautomatyzowania w codziennej mowie trwa kilka, czasem kilkanaście miesięcy.
Podczas utrwalania głosek możemy stosować różnorodne gry i zabawy.
Zabawa w „ echo ” – polega na powtarzaniu pojedynczych głosek. Z pewnej odległości podajemy dźwięki mowy. Dziecko jest naszym echem – powtarza głoski, a my każdą prawidłową artykulację nagradzamy pochwałą. W dalszej kolejności ćwiczymy powtarzanie sylab, wyrazów i zdań zawierających ćwiczone głoski
Zabawa w „plemiona afrykańskie” – zamieniamy się wraz z dzieckiem w członków plemienia afrykańskiego, które posługuje się innym niż my językiem. Układamy różne połączenia ćwiczonej głoski z innymi dźwiękami mowy, które dziecko wymawia prawidłowo np.: szaszo, szeszysz, szta, szky, psze, tszo, tszasz, szeszta, kszysztesz, itp.
Wykorzystujemy pojedyncze obrazki ( lub przedmioty, zabawki, figurki, itp.), których nazwy zawierają ćwiczone głoski. Pokazujemy dziecku po kolei obrazki i nazywamy przedmioty lub obrazy na nich przedstawione. Wyraźnie wybrzmiewamy w wyrazach ćwiczoną głoskę. Dziecko powtarza każdy wyraz.
Kładziemy przed dzieckiem kilka obrazków, nazywamy je kolejno, dziecko powtarza każdy wyraz. Następnie odwracamy obrazki. Zadaniem dziecka jest prawidłowe nazwanie obrazków oraz zapamiętanie ich kolejności.
Bawimy się w sklep, w którym można kupować tylko przedmioty zawierające w nazwie ćwiczoną głoskę
Wymyślamy nazwy ulic powstającego miasta – wszystkie nazwy zaczynają się od ćwiczonej głoski
Bawimy się w „memory” czyli dobieranie par identycznych obrazków spośród innych. Oczywiście są to obrazki, dzięki którym możemy uzyskać ćwiczony dźwięk. Zasłonięte obrazki leżą na stole. Odwracamy dwa z nich, dziecko podaje ich nazwy- jeśli stanowią parę gracz zdobywa punkt. Jeśli wybrane obrazki nie stanowią pary zakrywamy je ponownie. Teraz drugi gracz odkrywa dwie karty próbując znaleźć parę.
Wymieniamy kilka ( początkowo 3 ) wyrazy zawierające pożądaną głoskę. Następnie dziecko wybiera spośród kilku obrazków tylko te, które wyliczyliśmy, układa je w podanej kolejności i nazywa. Stopniowo zwiększamy ilość wymienianych wyrazów, proponujemy dziecku zamianę ról.
Oglądamy z dzieckiem ilustracje w książeczkach. Wybieramy przede wszystkim te elementy, które zawierają w nazwach ćwiczone głoski, nazywamy je. Następnie dziecko opowiada co się dzieje na obrazkach.
Rozwiązujemy rebusy sylabowo – obrazkowe zawierające ćwiczone głoski np.; tor-ba, mo-tor, dok-tor, tor-cik, bu-rak, wiat-rak, rak-ieta, de-ser, bok-ser, ser-ce, ser-nik, itp.
Układamy zdania, w których każdy wyraz rozpoczyna się od ćwiczonej głoski np.: zwinna zebra zobaczyła zająca, żubr żuje żółte żołędzie, itp.
Układamy i rozwiązujemy krzyżówki używając wyrazów z ćwiczoną głoską
Odczytujemy wspólnie z dzieckiem wyrazy, zestawy wyrazów a następnie proste zdania zawierający ćwiczony materiał głoskowy
Układamy i rozwiązujemy zagadki słowne – ich rozwiązaniem powinien być wyraz zawierający pożądaną głoskę
Losujemy przedmiot lub kartonik z jego nazwą. Dziecko układa zdanie zawierające wybrany wyraz
Wypowiadamy fragmenty zdania. Zadaniem dziecka jest dokończenie go np. chłopcy poszli do.. (lasu), cytryna jest… (żółta), itp.
W worku gromadzimy kilka przedmiotów, których nazwy zawierają ćwiczone głoski. Dziecko losuje jeden przedmiot i próbuje opisać go (bez podawania nazwy) tak, aby inni mogli odgadnąć nazwę przedmiotu. Zamieniamy się rolami w zabawie.
Uczymy się na pamięć wybranych wierszyków, wyliczanek, rymowanek, itp.
Rysujemy na kartonie jak największą ilość przedmiotów rozpoczynających się ćwiczoną głoskę
Zaznaczamy w podpisie obrazków, w tekstach gazet czy książeczek litery oznaczające ćwiczone głoski, dokładnie wypowiadamy wybrane wyrazy
Wyszukujemy w starych czasopismach, reklamach marketów obrazki przedmiotów zawierających utrwalane dźwięki mowy. Możemy je wycinać, segregować według miejsca głoski w wyrazie (nagłos, śródgłos, wygłos), wykonywać z nich karty do gry w „Piotrusia”, przyklejać na kartonie tak, aby stanowiły inspirację do wykonywania prac plastycznych, itp.