Artykuł 1 - O prawidłowościach rozwoju mowy dziecka
O PRAWIDŁOWOŚCIACH ROZWOJU MOWY DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Prawidłowy rozwój mowy dziecka kieruje się swoistymi prawami. Przebiega on w ściśle określonych etapach, które mają swoje charakterystyczne cechy oraz określony czas pojawiania się. Wymowę poszczególnych głosek dziecko opanowuje stopniowo od najłatwiejszych pod względem artykulacyjnym - do najtrudniejszych. Na przykład o dziecku trzyletnim, które nie wymawia jeszcze w sposób dojrzały głoski „r” lub głosek „s,z,c,dz” nie powiemy, że mówi wadliwie pomimo, iż ta wymowa odbiega od normy. Jest to bowiem wymowa typowa dla tego okresu rozwojowego.
Wiek przedszkolny (3-7 rok życia) nazywany jest przez logopedów okresem swoistej mowy dziecięcej. Jest to czas doskonalenia się mowy dziecka we wszystkich jej aspektach.
Dziecko 3-letnie rozumie to, co do niego mówimy jeśli wypowiedzi nie wybiegają poza jego wcześniejsze doświadczenia. Spełnia polecenia zawierające znane mu słowa oraz zwroty. Trzylatek buduje zdania kilkuwyrazowe. Rozwój myślenia dziecka często wyprzedza jego kompetencje językowe- może to spowodować przejściowe niepłynności mowy (tzw. jąkanie rozwojowe ).Trzylatek zadaje dużo pytań ale nie zawsze czeka, aby uzyskać na nie odpowiedź. Często „myśli głośno”- mówi do siebie, werbalizuje czynności. W wypowiedzi dziecka występują jeszcze liczne błędy gramatyczne. Dziecko 3-letnie powinno wymawiać prawidłowo następujące głoski: a,o,e,i,u,y,ą,ę,p,m,w,f,t,d,n,ń,l,ś,ź,ć,dź,k,g,h,j,ł. Mogą pojawiać się dziąsłowe s,z,c,dz. Dziecko słyszy i potrafi zróżnicować mowę prawidłową choć nie potrafi jeszcze artykułować trudniejszych głosek.
Zainteresowania dziecka 4-letniego wychodzą już poza najbliższe środowisko. Posiada ono jednak zbyt małą pojemność językową, żeby o nich opowiadać. Tworzy więc nowe nazwy w oparciu o własny klucz będący wynikiem skojarzeń opartych o znane słowa. Tworzone neologizmy nie są nieprawidłowością- świadczą o prawidłowym rozwoju myślenia dziecka oraz jego dobrym wyczuciu językowym. Czterolatek wykazuje bardzo dużą chęć porozumiewania się: opowiada o przeszłości i przyszłości, zadaje dużo pytań i domaga się odpowiedzi. Wymowa dziecka 4-letniego staje się dokładniejsza. Głoski s,z,c,dz powinny już brzmieć twardo, pojawiają się dziąsłowe sz,cz,ż,dź.
Dziecko 5-letnie językowo znajduje się już na wysokim poziomie rozwoju. Tworzy zdania złożone, wypowiedzi wielozdaniowe. Zauważa nieprawidłowości w mowie otoczenia i własnej. Potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać przedmioty podając ich cechy charakterystyczne lub zastosowanie. Wymowa nadal się doskonali. Pod koniec piątego roku życia dziecko powinno prawidłowo wybrzmiewać wszystkie głoski. Czasami zaobserwować można zjawisko hiperpoprawności: dziecko, które nauczyło się poprawnie wybrzmiewać głoskę „r” stosuje ją także w wyrazach, w których należałoby artykułować „l” i mówi np. rustro, rampa, rarka, itp. Pięciolatek wymawia poprawnie głoski dźwięczne oraz nosowe.
Dziecko 6-letnie wypowiada wszystkie głoski, zachowuje właściwy akcent, rytm i melodię wypowiedzi. Buduje dłuższe przemowy poprawne pod względem gramatycznym. Proces rozwoju języka trwa jednak nadal- dziecko zdobywa nowe doświadczenia językowe oraz wzbogaca swój słownik.
Mowa dziecka 6-7-letniego uważana jest za istotny wskaźnik określający dojrzałość dziecka do podjęcia nauki w szkole.